ԱՄՆ Արդյունավետության նախարարությունը, որը, չնայած իր անվանը, հավանաբար կլինի խորհրդատվական կոմիտե, ոչ թե գործող նախարարություն, կհամախագահեն Tesla-ի և SpaceX-ի հիմնադիր Իլոն Մասկն ու ԱՄՆ նախագահի հանրապետական նախկին թեկնածու, նույնպես մեծահարուստ Վիվեկ Ռամասվամին:
Ենթադրյալ կոմիտեի անունը նույնպես ուշադրություն է գրավում․ անգլերեն հապավումը DOGE (Department of Government Efficiency) է, ինչը հիշեցնում է Մասկի անվան հետ կապվող Dogecoin կրիպտոարժույթը:
Մասկը և Ռամասվամին իրենց համար վերջնաժամկետ են սահմանել 2026 թվականի հուլիսի 4-ը՝ ԱՄՆ անկախության հռչակագրի ստորագրման 250-ամյակը, և նպատակն է ԱՄՆ կառավարության լայանածավալ համակարգում կրճատել ծախսերն ու բյուրոկրատիան:
Your browser doesn’t support HTML5
ԱՄՆ «Արդյունավետության նախարարության» առջև դժվարին խնդիր է դրված
Մեծ խոստումներ
DOGE-ի ստեղծման մասին հայտարարության մեջ Թրամփն նշել է, թե այն «ուղի կհարթի իմ վարչակազմի համար՝ քանդելու պետական բյուրոկրատիան, կրճատելու ավելորդ կանոնակարգերը, կրճատելու վատնումները և վերակառուցելու դաշնային գործակալությունները»:
Իլոն Մասկը ելույթ է ունենում Դոնալդ Թրամփի կողմնակիցների հանրահավաքին։ Բաթլեր, Փենսիլվանիա, հոկտեմբերի 5, 2024թ․։
Մասկը հրապարակավ ենթադրություն է հայտնել, որ պետք է հասնել մոտ 2 տրիլիոն դոլար դաշնային ծախսերի կրճատմանը, ինչը, փաստորեն, կազմում է 2023 ֆինանսական տարվա ԱՄՆ պետբյուջեի՝ 6,1 տրիլիոն դոլարի գրեթե մեկ երրորդը, և նման կրճատումը անիրագործելի է առանց ամերիկյան պետական ծառայությունների և ծրագրերի կտրուկ կրճատման:
Ռամասվամիի խոսքով՝ նման կրճատումներ հենց այն է, ինչ ինքն ու Մասկը կառաջարկեն նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփին: Այս կիրակի Fox News-ի հետ զրույցի ժամանակ Վիվեկ Ռամասվամիին հարցրել են, թե արդյոք կրճատումները վերաբերելու են պետական բոլոր գերատեսչություններին, և հանրապետական գործիչը արձագանքել է․ «Ակնկալում ենք զանգվածային կրճատումներ։ Ակնկալում ենք, որ որոշ գործակալություններ ուղղակի կփակվեն: Ակնկալում ենք զանգվածային կրճատումներ դաշնային կառավարության գործունեության այն ուղղություններում, որոնք ուռճացված են: Ակնկալում ենք զանգվածային կրճատումներ դաշնային [կառավարության] կապալառուների և այլոց շրջանում, որոնք գերավճար են ստանում: Կարծում եմ՝ մարդիկ կզարմանան, թե որքան արագ ենք կարողանում շարժվել դեպի այդ փոփոխությունները»:
Վիվեկ Ռամասվամին ելույթ է ունենում Դոնալդ Թրամփի կողմնակիցների հանրահավաքին։ Նյու Յորք, հոկտեմբերի 27, 2024թ․։
Ռեյգանից հետո առաջին անգամ
Կազմակերպությունները, որոնք հանդես են գալիս ԱՄՆ կառավարության ծախսերի նկատմամբ վերահսկողության ուժեղացման օգտին, զգուշավոր լավատեսություն են հայտնում DOGE-ի ստեղծման վերաբերյալ:
«Ամերիկայի ձայնի» հետ զրույցում «Քաղաքացիներն ընդդեմ կառավարական վատնումների» կազմակերպության նախագահ Թոմ Շատցը նշել է, թե, փաստորեն, DOGE-ը լինելու է դաշնային կառավարության ծախսերի «առաջին նշանակալից և համապարփակ վերանայումը» նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը ժամանակներից ի վեր, երբ 1982 թվականին ստեղծեց Գրեյսի հանձնաժողովը, որը խորհուրդ էր տալիս, թե ինչպես բարելավել կառավարության արդյունավետությունը:
Սակայն, ըստ Շատցի, DOGE-ի արդյունավետությունը կախված չի միայն իր աշխատանքից:
«Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե նախագահ Թրամփը ինչ կանի այդ առաջարկությունների հետ։ Խորհուրդները պետք է կյանքի կոչվեն կա՛մ գործադիր իշխանության արձակած հրամանների, կա՛մ օրենսդրության միջոցով…, բայց դա առաջնորդություն է պահանջում, և, իսկապես, Կոնգրեսից կպահանջվի շատ դեպքերում ի կատար ածել այդ առաջարկությունները»,- ասում է Շատցը:
DOGE-ի ստեղծման մասին Թրամփի հայտարարությունից հետո Վաշինգտոնում գործող «Պատասխանատու դաշնային բյուջեի հարցերով կոմիտե» կազմակերպության նախագահ Մայա ՄըքԳինեասը բարձր է գնահատել գաղափարը, սակայն ընդգծել է, որ իրական փոփոխություններ իրականացնելու համար անհրաժեշտ կլինի երկկուսկացական աջակցություն:
«Առաջարկությունները պետք է ստանան Կոնգրեսի հավանությունը»,- ասել է ՄըքԳինեասը:
Հսկայական պետբյուջե
Մասկի և Ռամասվամիի գլխավորած հանձնաժողովը, փաստորեն, քննելու է ԱՄՆ դաշնային բյուջեն, որի ծախսերի մեծ մասը «պարտադիր» են։ Օրինակ 2023 ֆինանսական տարում պարտադիր էր 6,1 տրիլիոնանոց պետբյուջեի 3,8 տրիլիոն դոլար ծախսը։ Այս ծախսերը կառավարությունը պարտավոր է կատարել օրենքի համաձայն:
Ըստ Կոնգրեսի բյուջետային գրասենյակի տվյալների՝ ամենից մեծ ծախսը 1,3 տրիլիոն դոլար վճարն է Սոցիալական ապահովության դաշնային ծրագրին, որը եկամուտ է ապահովում թոշակառուներին: Կառավարությունը ևս 448 միլիարդ դոլար է ծախսել նաև գործազուրկներին ու ցածր եկամուտ ունեցողներին աջակցելու համար: Medicare-ի՝ տարեց ամերիկացիների համար նախատեսված առողջապահական ծրագրի ուղղությամբ կատարվող ծախսերը կազմել են 839 միլիարդ դոլար։ Medicaid-ի՝ ցածր եկամուտ ունեցող ամերիկացիների առողջապահական ծախսերը 616 միլիարդ դոլար էին:
Ծախսերի երկրորդ խումբը կոչվում է «հայեցողական»: Սրանք կառավարության ծախսերն են, որոնք Կոնգրեսը թույլատրում է յուրաքանչյուր ֆինանսական տարի, և 2023 ֆինանսական տարում դրանք կազմել են 1,7 տրիլիոն դոլար:
Հայեցողական ծախսերը ֆինանսավորում են դաշնային կառավարության ամենօրյա գործունեությունը, ընդ որում, դրանց գրեթե կեսը՝ 805 միլիարդ դոլար 2023 թվականին ուղղվել է պաշտպանության բյուջեին: Մնացած 917 միլիարդ դոլարով ֆինանսավորվել են հիմնական պետական գերատեսչությունները՝ Կոնգրեսը, Սպիտակ տունը և կառավարության գերատեսչությունները:
Կառավարության ծախսերի վերջին՝ երրորդ խումբը ուղղվում է ԱՄՆ պետական պարտքի մարմանը: Թեև կառավարությունը տեսականորեն կարող է որոշել չսպասարկել իր պարտքը, բայց նման որոշումը կարող է աղետալի լինել ԱՄՆ և համաշխարհային տնտեսությունների համար: 2023 թվականին ԱՄՆ պետպարտքի սպասարկման համար հատկացվել է 659 միլիարդ դոլար:
DOGE-ի կարգավիճակը պարզ չէ
Տակավին անհայտ է, թե ինչ կարգավիճակ, կառուցվածք է ունենալու DOGE-ը: Եթե այն ստեղծվելու է նախագահական կարգադրությամբ, ապա, թերևս, գործի համաձայն «Դաշնային խորհրդատվական կոմիտեի մասին ակտի» (Federal Advisory Committee Act): Այդ օրենքը պահանջում է որոշակի քայլեր ձեռնարկել կառույցի թափանցիկությունն ապահովելու համար և ունի կանոններ թույլ չտալու շահերի բախում։
Այս հանգամանքը կարող է խնդրահարույց լինել Իլոն Մասկի համար, որի տարբեր ընկերություններ միլիարդավոր դոլարների պայմանագրեր ունեն ԱՄՆ կառավարության հետ։
Բայց եթե DOGE-ն ստեղծվի ու գործի որպես ոչ պետական մի մարմին, նման կանոններ չեն կարող կիրառվել: