Բացառությամբ Վենեսուելայի, Նիկարագուայի, Նաուրուի և Սիրիայի, աշխարհի բոլոր երկրներն Աբխազիան և Հարավային Օսիան համարում են Ռուսաստանի կողմից օկուպացված Վրաստանի տարածք
Օկուպացիայի պայմաններում ցանկացած հանրաքվե իրավական ուժ չունի: Այս մասին մարտի 31-ին հայտարարել է Վրաստանի ԱԳՆ ղեկավար Դավիթ Զալկալիանին՝ մեկնաբանելով ապրիլի 10-ից հետո անջատողական Ցխինվալիի որոշումը՝ Վրաստանի այս շրջանը Ռուսաստանի Դաշնությանը միացնելու հարցով հանրաքվե անցկացնելու վերաբերյալ։
«Մենք անընդունելի ենք համարում խոսել որևէ հանրաքվեի մասին այն պայմաններում, երբ տարածքը օկուպացված է։ Այդ տարածքների օկուպացումը ոչ միայն քաղաքական, այլեւ իրավական գնահատական ունի։ Իրավական գնահատականը Ստրասբուրգի դատարանի որոշումն է, որ ընթանում է օկուպացիոն գործընթաց։ Օկուպացիայի պայմաններում ոչ մի հանրաքվե օրինական ուժ չի ունենա: Ավելին, հարյուր հազարավոր մեր համաքաղաքացիներ վտարվել են իրենց տներից, էթնիկ զտումների արդյունքում նրանց իրավունք չի տրվում վերադառնալ իրենց տները»,- հինգշաբթի օրը կայացած ճեպազրույցում ասել է Զալկալիանին։
Հիշեցնենք, որ Ստրասբուրգի Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ) ռուս-վրացական պատերազմի գործով, որը կայացվել է 2021 թվականի հունվարի 21-ին, հայտարարել է, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը Վրաստանի շրջաններում՝ Աբխազիայում և Ցխինվալի / Հարավային Օսիայում օկուպացիա և արդյունավետ վերահսկողություն իրականացնող պետություն է։ Ըստ ՄԻԵԴ-ի՝ 2008 թվականի օգոստոսյան պատերազմի և հետագա Վրաստանի տարածքների օկուպացիայի ժամանակ Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի մի շարք դրույթների և հոդվածների խախտման համար պատասխանատու է հենց Ռուսաստանը։
«Ժողովրդի վճի՞ռը»
Ցխինվալիի անջատողական իշխանություններն ավելի վաղ հայտարարել էին, որ ապրիլի 10-ին դե-ֆակտո նախագահական ընտրություններից հետո օկուպացված տարածաշրջանում նախատեսվում է հանրաքվե Հարավային Օսիայի՝ Ռուսաստանի կազմ մտնելու վերաբերյալ։ Համաձայն տեղական օրենքների՝ նախագահը պետք է որոշի հանրաքվեի օրը համապատասխան հրամանագրի հրապարակման օրվանից երկու-երեք ամսվա ընթացքում։
«Ես կարծում եմ, որ Ռուսաստանի հետ միավորումը մեր ռազմավարական նպատակն է։ Եվ մենք այս ճանապարհով ենք շարժվելու։ Մոտ ապագայում մենք համապատասխան իրավական քայլեր կձեռնարկենք», - ասվում է դե ֆակտո անջատողականների նախագահ Անատոլի Բիբիլովը իր հայտարարության մեջ, որը հրապարակվել է մարտի 30-ին «Եդինայա Ռոսիա»-ի կայքում։
Ի պատասխան՝ Դաշնային խորհրդի անդամ, «Եդինայա Ռոսիա»-ի միջազգային համագործակցության հանձնաժողովի ղեկավարի տեղակալ Անդրեյ Կլիմովն ասաց, որ Ցխինվալիի շրջանը կարող է դառնալ Ռուսաստանի Դաշնության մաս՝ Ղրիմի սցենարով, այսինքն՝ 2001 թվականին ընդունված դաշնային սահմանադրական օրենքի հիման վրա, որը սահմանում է Ռուսաստանի Դաշնություն նահանգների կամ օտարերկրյա պետությունների մասերի՝ որպես Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտներ ընդունելու ընթացակարգերը: Ռուս սենատորի խոսքով՝ Ռուսաստանին միանալու հիմնական ընթացակարգը հանրաքվեի արդյունքներն են։
«Մեր կողմից 20 տարի առաջ մշակվել են բոլոր անհրաժեշտ իրավական հարցերը։ Հենց դրա հիման վրա 2014 թվականին Ղրիմի ինքնավար հանրապետությունը մտավ Ռուսաստանի Դաշնության կազմ՝ որպես Դաշնության նոր սուբյեկտ՝ Ղրիմի Հանրապետություն և Սևաստոպոլ քաղաք։ Ուստի բոլոր մեխանիզմներն աշխատում են, և դրա համար ամենակարևորը Հարավային Օսիայի ժողովրդի դատավճիռ ստանալն է»,- ասել է Անդրեյ Կլիմովը։
Միաժամանակ, ինչպես հետագայում բացատրեց Բիբիլովը ռուսական լրատվամիջոցներին, նախ ծրագրվում է Ցխինվալի շրջանի միացումը Ռուսաստանի Դաշնությանը, իսկ հետո առանձին ընթացակարգով միավորում Հյուսիսային Օսիայի հետ։
«Ամենակարևորը՝ մեր ռուս գործընկերների հետ արդեն իսկ ընթանում են խորհրդակցություններ»,- մարտի 30-ին հայտարարել է Ցխինվալի անջատողականների առաջնորդը։
Համատեքստ
Տարիների ընթացքում մի շարք հարավօսական անջատողականներ պարբերաբար ցանկություն են հայտնել միացնել Հարավային Օսիան Ռուսաստանի Դաշնությանը` հղում անելով 1992 և 2006 թվականներին Ցխինվալի տարածաշրջանում անցկացված հանրաքվեների արդյունքներին: Միևնույն ժամանակ, 1992 թվականին հանրաքվեի մասնակիցների մեծամասնությունը կողմ էր Հարավային Օսիայի Ռուսաստանին միանալուն, սակայն 2006 թվականին մեծամասնությունը քվեարկեց անկախ պետության կարգավիճակի պահպանման օգտին։ Թեեւ վերջին դեպքում խոսքը գնում էր Վրաստանից անկախանալու մասին։
Միևնույն ժամանակ, էթնիկ վրացիները, ովքեր ստիպված են եղել լքել իրենց տները հակամարտության հետևանքով, ինչպես նաև Ախալգորիի բնակչությունը, որը գտնվում էր Վրաստանի իրավասության տակ մինչև 2008 թվականի ռուս-վրացական պատերազմ, չեն մասնակցել այս հանրաքվեներին։
Ռուս պաշտոնյաները բազմիցս հայտարարել են, որ Հարավային Օսիան Ռուսաստանի Դաշնությանը միացնելու հարցը չի քննարկվում։ Այսպիսով, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը 2016 թվականի ապրիլին լրագրողներին ասաց, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը չի պատրաստվում միացնել Հարավային Օսիան, թեև ինքը չի կարող դեմ լինել այնտեղ հանրաքվեի անցկացմանը, որի մասին հայտարարվել էր, բայց այն չէր անցկացվել Հարավային Օսիայի նախագահ Լեոնիդ Տիբիլովի կողմից, ով այն ժամանակ զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը։
Այս անգամ Պուտինի մամլո քարտուղար Դմիտրի Պեսկովն ասել է, որ Մոսկվան որևէ քայլ չի ձեռնարկել Ցխինվալի շրջանը Ռուսաստանին միացնելու ուղղությամբ, սակայն Կրեմլը «հարգանքով» է վերաբերվում Հարավային Օսիայի բնակչության կարծիքին։
«Մենք որևէ իրավական կամ այլ գործողություններ չենք ձեռնարկել այդ կապակցությամբ, բայց միևնույն ժամանակ, այս դեպքում, մենք խոսում ենք Հարավային Օսիայի ժողովրդի կարծիքն արտահայտելու մասին և հարգանքով ենք վերաբերվում դրան», - ասել է Պեսկովը լրագրողներին:
Արձագանք Սուխումիից
Վրաստանի մեկ այլ օկուպացված շրջանում՝ Աբխազիայում, ողջունել են Օսիայի անջատականների ծրագրերը, բայց միաժամանակ ընդգծել են, որ Սուխումը չի պատրաստվում միանալ Ռուսաստանին։
«Ես չգիտեմ Աբխազիայում այնպիսի քաղաքական ուժ, կուսակցություններ կամ հասարակական շարժումներ, որոնք դիտարկեն նման հնարավորությունից՝ անկախությունից հրաժարվելուց։ Այդպիսի քաղաքական ուժեր չկան»,- ասել է Աբխազիայի Անվտանգության խորհրդի դե ֆակտո քարտուղար Սերգեյ Շամբան։
Միևնույն ժամանակ Շամբան նշել է Ռուսաստանի հետ «էլ ավելի սերտ» հարաբերություններ կառուցելու կարևորությունը ինչպես տնտեսության, այնպես էլ անվտանգության և այլ ոլորտներում։
Հիշեցնենք, որ տասնչորս տարի առաջ՝ 2008 թվականին, ռուս-վրացական պատերազմի արդյունքում Ռուսաստանը ճանաչեց վրացական երկու շրջանների՝ Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախությունը և լրացուցիչ զորքեր և զենք տեղափոխեց այդ տարածքներում գտնվող իր ռազմակայաններ։ Աշխարհի բոլոր պետությունները՝ բացառությամբ Վենեսուելայի, Նիկարագուայի, Նաուրուի և Սիրիայի, ճանաչում են այդ շրջանները որպես Ռուսաստանի կողմից օկուպացված Վրաստանի տարածք։
Հոդվածը պատրաստվել է Նեստան Չարկվիանիի նյութի հիման վրա