2024 թվականին Ռուսաստանը ավելի քան 10 զանգվածային հարձակում է իրականացրել Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում ուկրաինական էներգետիկ կառույցների վրա։ Վնասվել կամ ավերվել են Ukrenergo-ի և DTEK-ի ՋԷԿ-երը։ Տուժել է նաև Կիևի հիդրոէլեկտրակայանը։ Ամենամեծ հարձակումը տեղի է ունեցել 2024 թվականի օգոստոսի 26-ին: Ռուսաստանը օգտագործել է 127 օդային, ծովային և ցամաքային թեւավոր հրթիռներ, բալիստիկ հրթիռներ, հակաօդային կառավարվող հրթիռներ, հետախուզական և 109 հարվածային «Շահեդ-136» տեսակի անօդաչուներ:
Ըստ ուկրաինական SCM ընկերության կապի տնօրեն Նատալյա Եմչենկոյի, որին պատկանում է ուկրաինական էներգետիկ ոլորտում ամենամեծ մասնավոր ներդրողը՝ DTEK-ը, Ուկրաինայի էներգետիկ համակարգի վրա ռուսական հարձակումների նպատակը պարզ է: Այս ձմռանը հումանիտար աղետ ստեղծելն է:
«2022-2023 թվականների ձմեռը շատ ծանր ապրեցինք։ Մենք դասեր ենք
քաղել։ Անցած ձմեռ քիչ թե շատ հեշտ էր։ Այս տարվա մարտից օգոստոս ամիսներին ռուսներն ավելի քան հազար հրթիռ են արձակել հատուկ էլեկտրացանցերի ուղղությամբ։ Ուկրաինայի էներգահամակարգի 90%-ն այսպես թե այնպես ոչնչացվել է»,- ասաց Նատալյա Եմչենկոն։ «Սա նշանակում է, որ ուկրաինական էներգահամակարգը մի կողմից այս ամիսների ընթացքում պաշտպանական մեխանիզմներ ստեղծելու, մյուս կողմից՝ քանդվածը վերականգնելու հնարավորություն ուներ։ Մենք պայմանավորվածություններ ունենք բոլոր հասանելի գործընկերների հետ, թե ինչպես կվարվենք, եթե հարվածներ լինեն, բայց, իհարկե, չենք կարող երաշխավորել, որ ամեն ինչ կաշխատի այնպես, ինչպես խաղաղ ժամանակ»։
Ուկրաինայի եվրոպացի և ամերիկացի գործընկերները զբաղվում են վնասված ենթակառուցվածքների վերականգնմամբ։ Այսպիսով, Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալությունը (USAID) ցուցաբերել և շարունակում է ակտիվ աջակցություն ցուցաբերել Ուկրաինայի էներգետիկ համակարգին։
2024 թվականի հոկտեմբերի սկզբին USAID ադմինիստրատոր Սամանթա Փաուերն այցելեց Կիև՝ վերահաստատելու ԱՄՆ հանձնառությունը Ուկրաինայի հետ համագործակցությանը և USAID-ի աջակցությունը գալիք ձմռանը նախապատրաստվելու համար, ասվում է գործակալության պաշտոնական հայտարարության մեջ:
USAID Եվրոպայի և Եվրասիայի բյուրոյի ադմինիստրատորի փոխտեղակալ Մարկ Սիմակովսկին նշում է, որ ռուսական լայնածավալ ներխուժման սկզբից ի վեր Միացյալ Նահանգներն ավելի քան 1,5 միլիարդ դոլար է հատկացրել ուկրաինական էլեկտրացանցը վերականգնելու և պահպանելու համար, որից 825 միլիոնը՝ առաջիկա ձմեռվա համար:
«Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում էներգետիկ կառույցի վրա ռուսական հարձակումների թիվն աճել է, իսկ Ուկրաինայի էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը կրկնակի կրճատվել՝ 18 գիգավատից հասնելով 9-ի։ 825 միլիոն դոլար կծախսվի էլեկտրացանցերի վերակառուցման, նոր սարքավորումների ձեռքբերման, ինչպիսիք են ավտոտրանսֆորմատորները, հազարավոր գեներատորները, ինչպես նաև ապակենտրոնացված էլեկտրամատակարարման համակարգի կառուցումը: – ասել է նա «Ամերիկայի ձայնի» ռուսական ծառայությանը տված հարցազրույցում։ – Մեր աշխատանքը բաղկացած է երեք հիմնական տարրերից. Նախ, մենք օգնում ենք պաշտպանել կարևոր էներգետիկ ենթակառուցվածքները: Երկրորդը վնասված սարքավորումների վերանորոգումն է և դրանց արագ և արդյունավետ շահագործման վերադարձն ապահովելը: Եվ վերջապես, վթարային սարքավորումներ՝ տներում լույսերը վառ պահելու համար»։
Նա հավելել է, որ Ուկրաինան երկկուսակցական աջակցություն ունի ամերիկյան Կոնգրեսից էներգետիկ անվտանգության հարցում։
Նատալյա Էմչենկոն նշել է, որ ուկրաինական էներգահամակարգը կարևոր դեր է խաղում եվրոպական էներգետիկ անվտանգության համակարգում՝ ինչպես գեներացման, այնպես էլ նոր տեխնոլոգիաների առումով։
«Ուկրաինան միշտ եղել է էներգիայի ավելցուկային պետություն: Մենք միշտ արտադրել ենք ավելի շատ էլեկտրաէներգիա, քան պահանջվում է: Այժմ մի քանի փոփոխություններ են տեղի ունենում», – նշել է Նատալտյա Եմչենկոն։ «Նախ, Ուկրաինան ակտիվորեն զարգացնում է վերականգնվող էներգիան. սա ոչ այնքան էկոլոգիայի, որքան առանձին գեներացիայի խնդիր է, որն ավելի անվտանգ է Ուկրաինայի էներգետիկ համակարգի վրա Ռուսաստանի հարձակումների պատճառով։ Խոշոր էներգետիկ օբյեկտները դառնում են ռուսների հիմնական թիրախներ։ Քամու կամ արևային էներգիա արտադրող կայանները փոքր տեխնոլոգիական կայաններ են, որոնք դժվար է խոցելի են առաջին անգամից: Միաժամանակ մենք կառուցում ենք էներգիայի պահպանման բարելավված օբյեկտներ»։
Մարկ Սիմակովսկին ասել է, որ USAID-ն ուղղակիորեն աշխատում է Ուկրաինայի կառավարության հետ և օգնություն ցուցաբերում՝ ելնելով Կիևի կարիքներից:
«Մենք նաև աշխատում ենք ուկրաինական մասնավոր հատվածի, ամերիկյան մասնավոր հատվածի և այլ միջազգային ընկերությունների հետ՝ Ուկրաինային էներգետիկ սարքավորումներ մատակարարելու համար։ Մենք սերտորեն համագործակցում ենք նաև միջազգային դոնորների հետ: Վերջին երեք տարում մոտ 5 միլիարդ դոլար է հատկացվել Ուկրաինայի էներգետիկ կենտրոնին աջակցելու համար»,- ասել է Մարկ Սիմակովսկին։
Նատալյա Եմչենկոն ընդգծում է՝ ուկրաինական էներգահամակարգը չի լինի այնպիսին, ինչպիսին կար մինչև ռուսական լայնածավալ ներխուժումը։ Այժմ նոր տեխնոլոգիաները փորձարկվում են և նոր որոշումներ են կայացվում։ Նրա խոսքով, պատերազմից հետո Ուկրաինան կդառնա հիմնական խաղացողը եվրոպական էներգետիկ անվտանգության հարցում։
Հոդվածը պատրաստվել է «Ամերիկայի ձայնի» ռուսական ծառայության լրագրող Ալեքսանդր Յանևսկու նյութի հիման վրա
