Freedom House-ի «Ազատությունը համացանցում» տարեկան զեկույցն անդրադարձել է Հայաստանին ու այլ երկրներին
2022 թվականին համաշխարհային համացանցի ազատությունը 12-րդ տարին անընդմեջ արձանագրել է հետընթաց, նշում է Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության «Ազատությունը համացանցում» տարեկան զեկույցը: Ամենամեծ անկումն է արձանագրվել Ռուսասատնում, Մյանմարում, Սուդանում և Լիբիայում, մինչդեռ Գամբիան և Զիմբաբվեը գրանցել են ամենամեծ առաջընթացը: Ընդհանուր առմամբ Միացյալ Նահանգները զբաղեցրել է իններորդ տեղը, իսկ Իսլանդիան կրկին առաջատարն է համացանցի ազատության դասակարգման մեջ:
Հայաստանն, ըստ զեկույցի, դասվել է ազատ երկրների շարքին: Այս տարի Հայաստանը ստացել է 74 միավոր՝ երեք միավորով առաջ անցնելով անցած տարվա ցուցանշից: Զեկույցը հիշեցնում է, որ անցած տարի Հայաստանի կառավարությունը փոփոխեց քրեական օրենսգիրքը՝ քրեականացնելով ծանր վիրավորանքները, հատկապես վարչապետ Փաշինյանի հասցեին: Այս որոշումը քննադատության ալիք էր բարձրացրել ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ արտասահմանյան գլոբալ կառույցների շրջանում, ներառյալ Freedom House-ի: Վերջինս տեղեկացնում է, որ կառավարությունը որոշել է չներառել այս օրենքը քրեական նոր օրենսգրքում՝ չնայած իր կիրառման ժամանակ այս մեղադրանքով հարուցվել է ավելի քան 800 քրեական գործ։
«Եվրասիա» անունը կրող նախկին ԽՍՀՄ երկրների խմբում Հայաստանը զբաղեցնում է երկրորդ հորիզոնականը՝ զիջելով միայն Վրաստանին, որը 78 միավորով գլխավորում է հետխորհդային ինը երկրներից բաղկացած այս ցուցակը: Վրաստանն ու Հայաստանը Եվրասիա խմբի միակ ազատ համացանց ունեցող երկրներն են: Նրանց հաջորդում են «մասամբ ազատ» համացանց ունեցող Ուկրաինան (59 միավոր) ու Ղրղզստանը (53 միավոր): Այս խմբի ոչ ազատ համացանցով երկրներն են հերթականությամբ Ադրբեջանը (38), Ղազախստանը (32), Բելառուսը (28), Ուզբեկստանը (27) և Ռուսաստանը (23):
Ըստ զեկույցի՝ Ադրբեջանում ԶԼՄ-ների ազատ գործունեության դեմ օրենք է ընդունվել 2022 թվականի փետրվարին, որով սահմանափակվում է օտարերկրյա ֆինանսավորումը՝ ներառելով այստեղ ինչպես լրատվամիջոցները, այնպես էլ անհատներին: Լրատվամիջոցները պետք է ներկայացված լինեն երկրի ներսում: Օրենքը հետագայում խստացրեց առանց այն էլ խիստ պահանջները առցանց լրատվամիջոցների նկատմամբ, որի արդյուքում շատ ադրբեջանցի լրագրողներ ստիպված եղան գործունեոքւթյուն ծավալել արտասահմանից՝ իշխանությունների հետապնդումներից խուսափելու համար, գրում է Freedom House-ը:
Ինչպես նշվել է, Ռուսաստանը ներառվել է ամենակտրուկ անկում գրանցած երկրների շարքում Մյանմարի, Սուդանի և Լիբիայի հետ: Ուկրաինա ներխուժումից հետո, ըստ զեկույցի, Կրեմլը կտրուկ ակտիվացրել է ներքին այլախոհությունը ճնշելու իր ջանքերը և փակել երկրում մնացած անկախ լրատվամիջոցներն ու հարթակները:
Հայաստանի մյուս երկու հարևան պետությունները՝ Թուրքիան և Իրանը համացանցի ազատության տըեսանկյունից ևս դասակարգվել են որպես «ոչ ազատ» երկրներ: Թուրքիան ստացել է 32 միավոր: Ըստ զեկույցի, այստեղ իշխանությունները արգելափակում են օտարերկրյա կայքերն ու սահմանափակումներ կիրառում արգելափակումներըն շրջանցող տեխնոլոգիաների նկատմամբ:
Իր հերթին Իրանում (16 միավոր) այս մեկ տարվա ընթացքում օտարերկրյա կայքերի արգելափակման և շրջանցող տեխնոլոգիաների սահմանափակման հետ մեկտեղ արձանագրվել է համացանցի և մի շարք սոցիալական հարթակների արգելափակում:
Համացանցի ազատությունը Միացյալ Նահանգներում առաջին անգամ վերջին վեց տարիների ընթացքում առաջընթաց է գրանցել: Երկիրն այժմ 9-րդն է աշխարհում՝ հավասարվելով Ավստրալիային և Ֆրանսիային։ Միացյալ Նահանգները դեռևս չունի Գաղտնիության մասին համապարփակ դաշնային օրենք և այս ուղղությամբ առաջընթացը նվազագույն է: 2022 թվականի նոյեմբերին կայանալիք միջնաժամկետ ընտրություններից առաջ, ըստ զեկույցի, ամերիկյան համացանցային միջավայրը ողողված է քաղաքական, ապատեղեկատվական, դավադրության տեսությունների վրա հիմնված և ընտրական ոլորտի աշխատակիցների և պաշտոնյաների դեմ առցանց ոտնձգություններ պարունակով բովանդակությամբ և նյութերով, ընգծում է զեկույցը։
«Ազատությունը համացանցում» զեկույցը բացահայտել է, որ առնվազն 53 երկրներում մեղադրանքներ են առաջադրվել կամ ձերբակալվել համացանցի օգտատերեր, որոնք հանդես են եկել քաղաքական կամ սոցիալական խնդիրների շորջ գրառումներով: Առնվազն 40 երկրների իշխանություններ արգելափակել են սոցիալական, քաղաքական կամ կրոնական բովանդակություն ունեցող գրառումներ համացանցում, որը բոլոր ժամանակների ամենաբարձր ցուցանիշն է «Ազատությունը համացանցում» զեկույցում: Առնվազն 22 երկրներում իշխանություններն արգելափակել են մուտքը սոցիալական լրատվամիջոցներ կամ հաղորդակցման հարթակներ:
