Արևմտյան հրետանին և բազմակի հրթիռային համակարգերը ճշգրտությամբ և հզորությամբ գերազանցում են ռուսական նմանատիպ համակարգերին
Ինչպես օրերս հայտնի դարձավ, Մեծ Բրիտանիան Ուկրաինային կտրամադրի ամերիկյան արտադրության M270 (Multiple Launch Rocket System, MLRS) բազմակի արձակման հրթիռային համակարգեր, որոնք կհամալրեն ԱՄՆ-ի կողմից մատակարարվող բարձր շարժունակության հրետանային հրթիռային համակարգերը (High Mobility Artillery Rocket System)։ Այս զենքը ճշգրտությամբ գերազանցում է ռուսական BM21 Grad, BM27 Uragan և BM30 Smerch Multiple Launch Rocket Systems համակարգերը:
Հրթիռային հրետանային կայանները Ուկրաինայի համար առաջնային անհրաժեշտ սպառազինությունն է՝ Դոնբասում բեկում մտցնելու և ռուսական հարձակումը կասեցնելու համար: Դրանք Ուկրաինային մատակարարելու որոշումը ավելի մեծ նյարդային արձագանքի արժանացավ Կրեմլի կողմից, քան նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի երկրների որոշումը՝ հեռահար M777 հաուբիցներ տրամադրելու մասին: «Մենք կարծում ենք, որ Միացյալ Նահանգները միտումնավոր և ջանասիրաբար յուղ է լցնում կրակի վրա», - պնդում էր Պուտինի խոսնակ Պեսկովը անցյալ շաբաթ՝ դժգոհելով, որ «նման մատակարարումները չեն նպաստում խաղաղության բանակցությունները վերսկսելու Ուկրաինայի ղեկավարության պատրաստակամությանը»։ Այսինքն, այս մատակարարումները բանակցություններում ապահովում են Ուկրաինայի համար շատ ավելի շահեկան դիրքեր ի հակառակ Կրեմլի ցանկության։
Առայժմ խոսքը փոքր թվով համակարգերի մասին է։ Մեծ Բրիտանիան նրանց թիվը չի հայտնում: Ինչ վերաբերում է M142-ին, ապա ոչ պաշտոնական տվյալների համաձայն, մինչ այժմ ուղարկվել է չորս համալիր։ Նախկինում տրամադրված մոտ հարյուր հաուբիցաների պարագայում այս թիվն աննշան է թվում։ Ինչո՞ւ են այս համակարգերը մտահոգել Կրեմլին։
Եվրոպայում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի դաշնակից ուժերի (SACEUR) նախկին գերագույն հրամանատար, պաշտոնաթող գեներալ Ֆիլիպ Բրիդլավը, ով ծառայել է եվրոպական թատրոնում 2013-2016 թվականներին Ուկրաինա ռուսական առաջին ներխուժման ժամանակ, ասել է. «HIMARS M-142 տարբեր հնարավորություններ ունի, քան նրանք, որոնք նախկինում տրամադրվում էին ուկրաինացիներին: Համակարգն աշխատում է մի քանի հրթիռային փաթեթներով։ Այն, ինչ այժմ ուղարկում է ԱՄՆ-ը, ավելի կարճ հեռահարության է, բայց այն մոտ երկու անգամ գերազանցում է M-777 հաուբիցների հեռահարությունը, որը մենք ավելի վաղ առաքել էինք: Բացի այդ, այն նաև զգալիորեն ավելի մեծ ճշգրտություն կապահովի ռուսական համակարգերի համեմատ: Այսպիսով, դա լավ զենք է: Բայց դուք պետք է հիշեք, որ մենք մինչ այժմ ուղարկել ենք ընդամենը չորս լրակազմ և մոտ մեկ օրվա զինամթերք: Ես լսել եմ ութսունչորս կրակոց... Այս պահին դա բավարար չէ մարտադաշտում էական ազդեցություն ունենալու համար, բայց հուսով ենք, որ վարչակազմը որոշում է կայացրել հետագա ավելի մեծ խմբաքանակներ ուղարկելու մասին: Սա դեռ սկիզբն է»,- եզրափակում է գեներալ Բրիդլավը։
Հարկ է հիշեցնել, որ Ուկրաինան ուներ բավականին շատ խորհրդային հրթիռային համակարգեր: 2019 թվականի բաց տվյալների համաձայն՝ Ուկրաինան ուներ 185 BM21 Grad կայանք (Ռուսաստանը՝ 550 գումարած մոտ 2 հազար կոնսերվացված), 70 BM27 Uragan տրանսպորտային միջոցներ (Ռուսաստանը՝200 և մոտ 700 ցամաքային մեքենա): Վերջինիս կրակի հեռահարությունը մոտ 30 կմ է, այսինքն՝համեմատելի է ամերիկյան M777 հաուբիցների հետ։
Ամենահեռավոր խորհրդային BM30 «Smerch» համակարգերից Ուկրաինան ուներ 2021 թվականի դրությամբ 81 համակարգ, իսկ Ռուսաստանը՝ հարյուր (2016 թվականի համար): «Սմերչը» 70 կմ հեռահարություն ունեցող համակարգ է, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ 90 կմ։ Միևնույն ժամանակ, հրթիռը ունի միայն իներցիոն ուղղորդման համակարգ և չի օգտագործում GPS, ուստի անճշտության տարածությունը անցնում է 210 մետրից: Զարմանալի չէ. «Սմերչը» ծառայության է դրվել 35 տարի առաջ, և միևնույն ժամանակ այն դեռ ամենաերիտասարդն է ռուսական համակարգերից է։ Համեմատության համար նշենք, որ HIMARS M142-ի այն հրթիռները, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, կմատակարարվեն Ուկրաինա, ունեն ավելի ցածր քաշ (մոտ 300 կգ) և տրամագիծ (227 մմ), բայց դրանց անճշտությունը 10 մետրից էլ պակաս է։
Այսպիսով, Ուկրաինայում պատերազմի մեկնարկից առաջ կարող էր լինել մոտ 330 սովետական ոճի MLRS, ինչը շատ ավելին է, քան ԱՄՆ-ից և Բրիտանիայից միայնակ առաքումները: Բայց սա դեռ ամենը չէ: Ուկրաինան պատրաստվում էր պաշտպանությանը և ստեղծեց սեփական MLRS «Vilha» համակարգը՝զարգացնելով խորհրդային «Smerch» տեսակը։ Այն ստեղծվել է ուկրաինական Luch կոնստրուկտորական բյուրոյի կողմից 2016-2018 թվականներին, կրակային հեռահարությունը եղել է 70 կմ, իսկ 2021 թվականին նախատեսվում էր արտադրել 130 կմ հեռահարությամբ տեսակը։ Ինչպես ամերիկյան համակարգերը, այնպես էլ Alder հրթիռները շատ ճշգրիտ են՝ ի շնորհիվ GPS համակարգի ուղղորդման վերջնական թռիչքի փուլում: Համազարկային ներուժը 12 հրթիռ է (ինչպես MLRS M270): Դեռևս մարտի 3-ին ուկրաինական լրատվամիջոցները հաղորդում էին «Վիլխայի» հաջող մարտական կիրառման մասին: «Ուկրաինական բանակը R624 «Վիլխա» հրթիռներով մոտ 50 հարված է հասցրել թշնամու զորքերին՝ ոչնչացնելով տասնյակ զրահամեքենաներ»: Հրթիռն ունի 300 մմ տրամագիծ, կշռում է 800 կգ, որից 170-250 կգ-ն ընկնում է մարտագլխիկի վրա։
Սակայն Ուկրաինայի կողմից խորհրդային չափանիշներով ստեղծված համակարգերի մարտական կիրառման խնդիրը դրանց փոքր քանակությունը չէ, այլ զինամթերքի բացակայությունը։ Ուկրաինան չիստեղծել այնպիսի հսկայական պաշարներ, ինչպիսին ստեղծեց Ռուսաստանը։ Եվ դա ուկրաինական զարգացումների հիմնական խնդիրն է:
Այսօր պատերազմը թեւակոխել է այլ փուլ: Ջորջթաունի համալսարանի Անվտանգության և զարգացողտեխնոլոգիաների կենտրոնի փոխտնօրեն Մարգարիտա Կոնաևը Vox-ի հետ զրույցում ասել է, որ համեմատած պատերազմի առաջին փուլի հետ՝ «մարտի դաշտը կտրուկ փոխվել է, քանի որ Ռուսաստանը տեղափոխել և վերակազմավորել է իր ուժերը՝ մարտական գործողություններ Դոնբասում իրականացնելու համար: Սա նշանակում է խուսափել քաղաքային մարտերից, որտեղ Ռուսաստանի վատ պլանավորումը թուլացրել էր նրա հարձակողական հնարավորությունները, իսկ տարածքին ծանոթ ուկրաինական զորքերը առավելություն ունեին: Պատերազմի այս փուլն ավարտված է: Ի տարբերություն ներխուժման արագ տեմպերի առաջին շաբաթների, երբ փորձագետները գովաբանում էին, թե ինչպես են ցրված ուկրաինական ուժերը անսպասելիորեն հարվածներ հասցնում ավելի մեծ և ավելի լավ զինված ռուսական ուժերին, Դոնբասի համար պայքարը վերածվել է օրական «մեկ մղոն տևողությամբ» պատերազմի՝ վերածվելով դիրքային ոճով պատերազմի Առաջին համաշխարհային պատերազմի օրինակով: Ֆիքսված ճակատային գծով պատերազմի դեպքում ամենակարևորը թվային և նյութական գերազանցությունն է, և, հետևաբար, իրավիճակն Ուկրաինայի համար ավելի բարդանում է։
Նման պայմաններում, ընդգծում է գեներալ Բրիդլավը, առանցքայինը «շփման գծից հեռու մնալու» կարողությունն է, որը նշանակում է հարվածել՝ միաժամանակ գտնվելով հակառակորդի թիրախավորման շառավղից դուրս։ Միևնույն ժամանակ անհրաժեշտ է ապահովել զգալի կրակային ուժ։ Եվրոպայում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի դաշնակից ուժերի նախկին գերագույն հրամանատար (1997-2000), Վիետնամի պատերազմի վետերան, պաշտոնաթող գեներալ Ուեսլի Քլարկը «Ամերիկայի Ձայն»-ի ռուսական ծառայությանը տված վերջին հարցազրույցում ասել է, որ շատ դժվար կացություն է: «Մենք ամբողջ աշխարհում զինամթերք ենք որոնում հին խորհրդային համակարգերի համար՝ դրանք Ուկրաինային մատակարարելու նպատակով։ BM27 «Hurricane»-ը մատակարարվել է առնվազն 13 երկրի, BM21 «Grad»-ը՝ ավելի քան 50: Լոգիստիկայի տեսանկյունից նման քանակի զինամթերքի գնումն ու առաքումը իրատեսական չէ, ասում է։ Այսպիսով, ըստ գեներալ Քլարկի, Ուկրաինային ժամանակակից ամերիկյան հրետանային համակարգերի մատակարարման հիմնական պատճառը ոչ թե դրանց հեռահարությունն ու ճշգրտությունն է, այլ անհրաժեշտ քանակությամբ ժամանակակից զինամթերքով երկար ժամանակով կայուն մատակարարման ապահովումը, որն ունի նաև արդեն լավ զարգացած լոգիստիկա։
Փորձագետների կարծիքով՝ նոր զինատեսակների կիրառման ազդեցությունը նկատելի կլինի ոչ շուտ, քան մեկ ամսից, երբ ավարտվի տեխնիկայի տեղակայումը և անցկացվեն դասընթացներ։ Վաղ թե ուշ առաջ կգա պատերազմի երրորդ փուլի հարցը՝ ուկրաինական հակահարձակման։ Առանց օդային աջակցության ոչ մի խոշոր ժամանակակից ռազմական գործողություն չի իրականացվում։
«Ուկրաինայի համար շատ դժվար կլինի հարձակման անցնել, քանի դեռ այն չունի առնվազն տեղական օդային գերակայություն, քանի դեռ Արևմուտքն իսկապես չի կարողանում ապահովել ռազմական աջակցության կայուն և մշտական հոսք», - կանխատեսում է գեներալ Ֆիլիպ Բրիդլավը: -Այժմ Արեւմուտքը Ուկրաինային տալիս է միայն փոքր հեռահարության հակաօդային պաշտպանության համակարգեր (Սթինգեր եւ այլն)։ Մենք շատ, շատ երկար ենք մտածել, որ նրանց հնարավորություն տանք կիրառելու միջին և բարձր հեռահարության զինատեսակներ, ինչը նրանց իսկապես անհրաժեշտ է։
Այլ փորձագետներ մատնանշում են մի շարք առկա բարդություններ այս առումով: Մասնավորապես, եթե HIMARS M142-ի հաշվարկը կարող է պատրաստվել երկու շաբաթվա ընթացքում, ապա, օրինակ, Patriot տեսակի հակաօդային պաշտպանության համակարգը տիրապետելու համար անհրաժեշտ է վեց ամիս: Պահանջվում է վերապատրաստում, առավել ևս նոր տեսակի ինքնաթիռների օդաչուների համար:
«Միգուցե Արևմուտքը Ուկրաինային կտրամադրի հակաօդային պաշտպանության նոր համակարգեր, բայց ներկա իրավիճակում ես լավատես չեմ, որ Արևմուտքը Ուկրաինային ինքնաթիռներ կտա», - եզրափակում է Ֆիլիպ Բրիդլավը:
Հոդվածը պատրաստվել է Ամերիկայի ձայնի ռուսական ծառայության լրագրող Եվգենի Կոմարովի նյութի հիման վրա