ԱՄՆ պետքարտուղարությունը կոչ է անում Երևանին ու Բաքվին «անհապաղ» բանակցություններ սկսել Լաչինի միջանցքի արգելափակումը վերացնելու ուղղությամբ: ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի տեղակալ Քերեն Դոնֆրիդը ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների հետ առանձին հեռախոսազրույցում կոչ է արել նաև կրկին ներգրավվել կայուն խաղաղության հասնելու գործընթացում:
Միջազգային ճգնաժամային խմբի Հարավային Կովկասի հարցերով վերլուծաբան Օլեսյա Վարդանյանն «Ամերիկայի ձայն»-ին տված հարցազրույցում շեշտում է՝ այսօր Հայաստանի ու Ադրբեջանի առջև ծառացած հիմնախնդիրները չեն սահմանափակվում Լեռնային Ղարաբաղով, այլ ներառում են նաև սահմանային և կոմունիկացիաների վերաբացման հարցեր:
«Քննարկվում է, թե այս հարցերից որը պետք է կարգավորվի սկզբում և ինչպես, ներառյալ այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը, սահմանային և այլ խնդիրներ: Ի՞նչպես հասնել կարգավորմանը՝ առերեսվելով մի շարք դժվարությունների, և ինչպես հետո արագորեն իրագործել ձեռք բերվածը: Խնդիրը նաև նրանում է, որ Բաքվի և Երևանի միջև այսօր առկա բանակցություններն առաջին անգամ ընթանում են երկկողմանի՝ առանց միջնորդների»,- ասում է Վարդանյանը:
Your browser doesn’t support HTML5
Երևանն այլևս չի վստահում Մոսկվային կամ չի հավատում վերջինիս անվտանգության երաշխիքներին. տեսակետ
Նա հիշեցնում է՝ գործընթացում առկա են խաղաղ պայմանագրի երկու նախագծեր, որոնցից առաջինը, որը մշակվել է Բաքվի կողմից առաջարկված կետերի հիման վրա, ստացել է ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի աջակցությունը: Հաշվի առնելով Բաքվի հրաժարումը բանակցել Հայաստանի հետ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ, քանի որ Ադրբեջանն այս հարցը համարում է ներքին խնդիր՝ այս գործընթացի ներքո, ըստ Վարդանյանի, Բրյուսելում առաջ եկավ ուղիղ երկխոսության գաղափարը, որը ստացավ նաև Վաշինգտոնի աջակցությունը:
Մյուս նախագիծը, ըստ Ճգնաժամային խմբի վերլուծաբանի, մշակվել է Ռուսաստանի կողմից ու ստացել Հայաստանի աջակցությունը, ուր Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը առաջարկվում է թողնել ապագային: Օլեսյա Վարդանյանը ընդգծում է՝ այսօր Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև առկա խնդիրները դժվարություններ են ստեղծում գործընթացում:
Նա շեշտում է՝ ԱՄՆ-ը շահագրգռված է Ադրբեջանի ու Հայաստանի միջև խաղաղությամբ, սակայն դեռևս չունի այս ուղղությամբ առաջ շարժվելու հստակ ռազմավարություն: Վաշինգտոնը ձգտում է մի կողմից աջակցել ԵՄ նախաձեռնություններին այստեղ, մյուս կողմից Բրյուսելի հետ համագործակցությամբ ակտիվորեն ներգրավվել միջազգային կառույցների շրջանակում: Սակայն, ըստ վերլուծաբանի, ԱՄՆ-ի համար Հարավային Կովկասն առաջնահերթություն չէ: Բացի այդ, Վաշինգտոնը զգուշորեն է մոտենում այս հարցին՝ հաշվի առնելով Մոսկվայի հետ ունեցած իր խնդիրները՝ չցանկանալով այստեղ ընդհարվել Մոսկվայի հետ:
«Ամռանը, երբ շատ բարձր մակարդակի այցեր էին ընթանում Բաքու և Երևան, Միացյալ Նահանգները բարձրաձայնեց, որ անգամ կարող է համագործակցել Ռուսաստանի հետ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում։ Դա առաջին անգամն էր, երբ Ուկրաինա ներխուժումից հետո ԱՄՆ-ը հանդես եկավ համագործակցության առաջարկով, որը Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ էր: Այլ խնդիր է, որ Ռուսաստանը պարզապես չի ցանկանում դա անել»,- նշում է Վարդանյանը:
Իր հերթին, Քարնեգի հիմնադրամի վերլուծաբան Փոլ Սթրոնսկին նկատում է, որ ՀՀ-ն ավելի ու ավելի է ձգտում դեպի Արևմուտք: Ի պատասխան «Ամերիկայի ձայն»-ի գրավոր հարցմանը՝ վերլուծաբանը նշում է՝ Երևանն այլևս չի վստահում Ռուսաստանին կամ չի հավատում վերջինիս անվտանգության երաշխիքներին: Ռուս խաղաղապահներն ապացուցել են, որ չեն կարող որևէ բան անել շրջափակման դեմ, ուստի Հայաստանն ընդլայնում է իր արտաքին քաղաքականության ուղեգիծն ու ազատությունը, գտնում է Սթրոնսկին:
Դրա հետ մեկտեղ՝ նա նկատում է՝ այսօր դեռևս բացի Ռուսաստանի մոտ լինելուց, Հայաստանը չունի հեռանալու այլ տեղ։ Երևանի շրջադարձը դեպի Արևմուտք կարող է երկարատև և ուշացող լինել, ուստի Հայաստանը պետք է գործի չափազանց զգույշ, գտնում է Սթրոնսկին՝ հիշեցնելով, որ ռուս խաղաղապահ ուժերն այնտեղ են մինչև 2025 թվականը։
Իր հերթին՝ American Enterprise Institute հաստատության վերլուծաբան Մայքլ Ռուբինը, պատասխանելով «Ամերիկայի ձայն»-ի գրավոր հարցմանը, կարծիք է հայտնում, որ Հայաստանը ստիպված է եղել ապավինել պուտինյան Ռուսաստանին՝ հաշվի առնելով իր խոցելիությունը տարածաշրջանում ու թույլ տնտեսությունը, սակայն այսօր, երբ Մոսկվան խնդիրներ ունի Ուկրաինայում և չի կարողանում պաշտպանել հայերին 2020 թ-ի նոյեմբերի հայտարարության համաձայն, Երևանը վերանայում է իր ուղեգիծը: Արևմուտքը պետք է որոշի, թե արդյոք պատրաստ է ձեռք մեկնել ՀՀ-ին, նկատում է Ռուբինը՝ նշելով՝ մենք կարող ենք ականատես լինել Սառը պատերազմի օրերին համարժեք զարգացումների, երբ ԱՄՆ-ի կողմից Եգիպտոսը խորհրդային ճամբարից տեղափոխվեց արևմտյան ճամբար: