Չնայած որոշ բարելավումների՝  ՀՀ-ի ներդրումային ոլորտում դեռևս առկա են բազմաթիվ խնդիրներ. ԱՄՆ պետքարտուղարություն

Ըստ պետքարտուղարության զեկույցի՝ Հայաստանի փոքր շուկան, շրջափակումը, օրենքի գերակայության և դատական համակարգի թերություններն ու կոռուպցիան հիմնական խոչընդոտներն են ՀՀ-ում ներդրումներ խրախուսելու համար

Հայաստանում ներդրողների համար առկա են բազմազան հնարավորություններ, իսկ երկրի օրենսդրական դաշտը և կառավարության քաղաքականությունը նպատակ ունեն ներգրավել նոր ներդրումներ, սակայն ներդրումային միջավայրն այստեղ զերծ չէ մարտահրավերներից, ասված է ԱՄՆ պետքարտուղարոության այս տարվա Ներդրումային մթնոլորտի մասին զեկույցի Հայաստանին վերաբերոող հատվածում։ Ըստ պետքարտուղարության՝ ներդրումների խոչընդոտների թվում են Հայաստանի փոքր շուկան, աշխարհագրական մեկուսացումը Թուրքիայի և Ադրբեջանի փակ սահմանների պատճառով, օրենքի գերակայության և դատական համակարգի ոլոորտում առկա թերությունները և կոռուպցիոն ժառանգությունը: Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների հոսքը, ըստ պետքարտուղարության, մեծ չէ։

Զեկույցի պնդմամբ՝ բիզնեսի գրանցման ընթացակարգը Հայաստանում հիմնականում պարզեցված է: Պետքարտուղարությունը մատնանշում է օտարերկրյա ընկերությունների գնահատականները, ըստ որոնց՝ ընդունված կանոնակարգերը, քաղաքականությունը և օրենքները երբեմն խնդրահարույց են առանցքային հաստատությունների անկախության, կարողությունների կամ արհեստավարժության բացակայության պատճառով, հատկապես՝ դատական համակարգում:

Ըստ զեկույցի՝ անհրաժեշտ է ինստիտուցիոնալիզացնել երկարաժամկետում կոռուպցիայի դեմ պայքարը, հատկապես այնպիսի կարևոր ոլորտներում, ինչպիսիք են դատական համակարգը, հարկային և մաքսային վարչարարությունը, առողջապահության, կրթության, ռազմական և իրավապահ ոլորտները: Ամերիկյան և այլ օտարերկրյա ներդրողներին մտահոգում է անկախ և ուժեղ դատական համակարգի բացակայությունը, որը խաթարում է կառավարության երաշխիքները հավասար պայմանների և թափանցիկության վերաբերյալ: Բացի այդ, ներդրողներին մտահոգում է մասնավոր հատվածի ու կառավարության միջև երկխոսության որակն ու կառավարության խնդիրներին արձագանքելու կարողությունը:

ԱՄՆ պետքարտուղարության զեկույցը բացահայտում է Հայաստանում հիմնական խոչընդոտները ներդրումների համար

Անդրադառնալով Հայաստանում ամերիկյան ներդրումներին՝ պետքարտուղարությունն ընդգծում է, որ Հայաստանում առկա են ամերիկյան զգալի թվով ներդրումային նախագծեր, որոնցից առավել ուշագրավ են ContourGlobal-ի Որոտանի հիդրոէլեկտրականն ու «Լիդիան» ընկերության գործունեությունը ոսկու խոշոր հանքավայրի շահագործման ուղղությամբ:

Պետքարտուղարությունը տեղեկացնում է, որ երկու երկրների՝ ԱՄՆ-ի և Հայաստանի միջև չկա ազատ առևտրի համաձայնագիր, սակայն 2015 թվականի մայիսին Հայաստանի ու Միացյալ Նահանգների միջև ստորագրվել է Առևտրի և ներդրումների մասին շրջանակային պայմանագիր (TIFA), որը ձևավորեց ԱՄՆ-Հայաստան Առևտրի և ներդրումների խորհուրդ՝ երկկողմ առևտրային, ներդրումային և հարակից այլ հարցեր քննարկելու և այս ոլորտներում կողմերի միջև կապերն ամրապնդելոու համար:

Ըստ պետքարտուղարության՝ Հայաստանը չի ճանաչում Խորհրդային Միության և ԱՄՆ-ի միջև ստորագրված կրկնակի հարկման մասին պայմանագիրը, որն ուժի մեջ է մտել 1976 թվականին, իսկ Միացյալ Նահանգները Հայաստանին համարում է այս պայմանագրի կողմ իրավահաջորդության ուժի և Հայաստանի կողմից նախկին ԽՍՀՄ միջազգային պայմանագրային պարտավորությունների կատարման հանձնառության հիման վրա:

Այսպիսով, պետքարտուղարության զեկույցն ընդգծում է՝ չնայած որոշ ոլորտների բարելավումներին, որոնք մեծացնում են Հայաստանի գրավչությունը ներդրումների համար, ներդրողները պնդում են, որ բազմաթիվ խնդիրներ դեռևս մնում են և պետք է կարգավորվեն՝ թափանցիկ, արդար և կանխատեսելի բիզնես միջավայր ապահովելու համար:

2022 թ. ներդրումային միջավայրի վերաբերյալ ԱՄՆ պետքարտուղարության զեկույցի Ադրբեջանին վերաբերող հատվածում նշվում է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը «կասեցրել կամ սպառնացել է դադարեցնել ամերիկյան ընկերությունների գործունեությունը երկրում, որոնց արտադրանքը կամ ծառայությունները մատուցվում են Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում, որը ներկայումս գտնվում է ռուս խաղաղապահների վերահսկողության տակ»: Նշվում է նաև, որ Ադրբեջանի իշխանություններն արգելել են Լեռնային Ղարաբաղ այցելած որոշ անձանց մուտքը երկիր։

Պետքարտուղարության գնահատմամբ Ադրբեջանում ընդհանուր ներդրումային միջավայրը շարունակում է բարելավվել, թեև առկա են զգալի մարտահրավերներ։ Ադրբեջանի կառավարությունը ձգտում է ներգրավել օտարերկրյա ներդրումներ, բարեփոխումներ իրականացնել՝ իր տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնելու և մասնավոր հատվածի աճը խթանելու համար, սակայն երկրի տնտեսությունը շարունակում է մեծապես կախված լինել նավթի և գազի արդյունահանումից, որը կազմում է արտահանման եկամուտների մոտավորապես 88 տոկոսը և պետական բյուջեի կեսից ավելին:

Չնայած բիզնես միջավայրը բարելավելու զգալի ջանքերին, առաջընթացը դանդաղ է գնում կառուցվածքային բարեփոխումների ոլորտում, որոնք անհրաժեշտ են դիվերսիֆիկացված և մրցունակ մասնավոր հատված ստեղծելու համար, ասված է զեկույցում: Կոռուպցիան շարունակում է մնալ հիմնական մարտահրավեր Ադրբեջանում գործող ընկերությունների համար: Կառավարության հետ կապված հոլդինգային ընկերությունների մի փոքր խումբ գերիշխում է տնտեսության մեջ, մտավոր սեփականության իրավունքների կիրառումը բարելավվում է, բայց մնում է անբավարար մակարդակի, իսկ դատական թափանցիկությունը բացակայում է, նշում է զեկոււյցը:

Հայաստանի հարևան Վրաստանի ներդրումային միջավայրի կապակցությամբ զեկույցն ընդգծում է, որ Վրաստանը, գտնվելով Արևմտյան Ասիայի և Արևելյան Եվրոպայի խաչմերուկում, «փոքր, բայց բաց շուկա է», որը զգալի օգուտներ է քաղում միջազգային առևտրից, զբոսաշրջությունից և տրանսպորտից: Ըստ պետքարտուղարության՝ չնայած որոշակի գլոբալ և տարածաշրջանային ցնցոմների՝ երկիրը 1991 թվականից ի վեր կատարել է լայնածավալ տնտեսական բարեփոխումներ, որոնք ձևավորել են համեմատաբար լավ գործող և կայուն շուկայական տնտեսություն: «Ընդհանուր առմամբ, գործարար և ներդրումային պայմանները Վրաստանում լավ են, նշում է պետքարտուղարությունը: Սակայն աճում է անվստահությունը դատական սեկտորի հանդեպ: Բացի այդ, որոշ ընկերություններ բողոքում են մունիցիպալ իշխանությունների որոշումների կայացման անարդյունավետության, մտավոր սեփականության իրավունքների կիրառման ոլորտում առկա թերությունների, արդյունավետ հակամենաշնորհային քաղաքականության բացակայության, քաղաքական միջամտության, օրենքների ընտրովի կիրառման վերաբերյալ: Չնայած այս մարտահրավերներին, սակայն, ըստ պետքարտուղարության՝ որպես բիզնես վարելու լավ վայր, Վրաստանը առաջատար դիրք է զբաղեցնում տարածաշրջանում: