Ուկրաինայի դեմ ռուսական ագրեսիայի սրման և պատերազմում պարտվող Վլադիմիր Պուտինի միջուկայինսպառնալիքների համաշխարհային արձագանքն ակտիվացել է վերջին օրերին։
Ռուսաստանի նախագահը բազմիցս փորձել է շանտաժի ենթարկել մարդկությանը զանգվածային ոչնչացման զենքիկիրառմամբ։ Դեռևս փետրվարի 24-ին, սկսելով պատերազմ Ուկրաինայի դեմ, Պուտինն ընդգծել է, որ իրենքպատրաստ են իրադարձությունների ցանկացած զարգացման։ Այդ կապակցությամբ բոլոր անհրաժեշտ որոշումներնընդունվել են։ Դրանից հետո նա հայտարարեց, որ ռուսական միջուկային ուժերը բերվել է «հատուկ տագնապիռեժիմի»: Պուտինի նմանատիպ ակնարկները տարբեր աստիճանի ինտենսիվությամբ շարունակվեցին պատերազմիավելի քան յոթ ամիսների ընթացքում:
Միացյալ Նահանգները պատասխանեց ընդգծված զսպվածությամբ և նույնիսկ մարտի 2-ին չեղարկեց նորմիջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռի փորձարկումը։ ԱՄՆ-ում ոչ բոլորին դուր եկավ այդ քայլը:
Չնայած Պուտինի և նրա պաշտոնյաների սպառնալից հռետորաբանությանը, ՆԱՏՕ-ի հետախուզությունը մինչ այժմ չիհայտնաբերել ռուսական կողմից միջուկային զենքի կիրառման իրական պատրաստության նշաններ. դա բազմիցսհայտարարել են Պենտագոնի, Սպիտակ տան և Մեծ Բրիտանիայի պաշտպանության նախարարությաններկայացուցիչները:
Այս դիրքորոշումը նպատակ ուներ հետեւողականորեն նվազեցնել անգամ խոսքային լարվածությունը։ Այսպիսով, հոկտեմբերի 7-ին Սպիտակ տան մամլո քարտուղար Կարին Ժան-Պիերը հերթական անգամ լրագրողներին ասաց. «Սա չի կարող պատահել... Եթե Կուբայի հրթիռային ճգնաժամը մեզ ինչ-որ բան է սովորեցրել, ապա դա միջուկայինռիսկի նվազեցման կարևորությունն է, այլ ոչ հակառակը»:
Նման քաղաքականություն են վարել նաև ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ դաշնակիցները։ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել ՄակրոնըՊրահայում ԵՄ գագաթնաժողովում ասել է, որ միշտ հրաժարվել է քաղաքական ֆանտաստիկայից, հատկապես երբխոսքը միջուկային զենքի մասին է:
Արտաքին քաղաքականության հետազոտությունների ինստիտուտի (FPRI) ավագ գիտաշխատող Սթիվեն Բլանկը մեկնաբանում է. «Կարծում եմ՝ թիվ մեկ առաջնահերթությունը ռուսական միջուկային գործունեության ապացույցներիուսումնասիրումն է: Արդյո՞ք Ռուսաստանի միջուկային ուժերը իսկապես բարձր պատրաստության վիճակում են: Չեմկարծում, որ փոփոխություններ կան, մենք իսկապես որևէ ապացույց չենք տեսնում, որ միջուկային զենքըպատրաստվում է օգտագործման համար։ Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի երկրների միջուկային ուժերը նույնպես բարձրպատրաստության վիճակում չեն։ Այնպես որ, մենք ուղղակի գործ ունենք հոգեբանական սպառնալիքի հետ, թեեւ լուրջենք վերաբերվում դրան»։
Կարիբյան նոր ճգնաժամ
Նախագահ Ջո Բայդենն ինքը խախտեց զսպվածության ավանդույթը ռուսական սպառնալիքների վերաբերյալմեկնաբանություններում: Ելույթ ունենալով հոկտեմբերի 7-ին՝ նա անսպասելիորեն ավարտեց իր ելույթը Ռուսաստանիմիջուկային սպառնալիքների թեմայով։
«Մենք չենք բախվել Արմագեդոնի հեռանկարին Քենեդիների և Կուբայի հրթիռային ճգնաժամից ի վեր»,- ասել էնախագահը, ենթադրելով, որ Պուտինի սպառնալիքն իրական է, «քանի որ նրա զինվորականները, կարելի է ասել, մեծկորուստներ ունեն»: Բայդենը կարծում է, որ Պուտինը «չի կատակում, երբ խոսում է մարտավարական միջուկային, կենսաբանական կամ քիմիական զենքի կիրառման մասին»։
Կոլումբիայի համալսարանի քաղաքական գիտությունների պրոֆեսոր Ռոբերտ Լեգվոլդը կարծում է, որ նախագահԲայդենի խոսքերը կապված են վարչակազմի կողմից շարունակվող պատերազմի վերաբերյալ անհանգստությանզգալի աճի մասին:
«Իհարկե, մինչ այժմ մենք որևէ նշան չենք տեսել, որ ռուսները պատրաստում են իրենց միջուկային ուժերըօգտագործման համար», - շարունակում է Լեգվոլդը: «Բայց փոխվել է այն, որ Ուկրաինայի ռազմականհաջողությունների արդյունքում ռուսները որոշել են մոբիլիզացնել լրացուցիչ մարդկային ներուժ և պաշտոնականացնելօկուպացված տարածքի բռնակցումը, որը նրանք այժմ անվանում են ռուսական, և պատրաստվում են պաշտպանել«անպայման»: Դա մեծացնում է խաղադրույքները և միջուկային զենքի կիրառման հավանականությունը: Եվ դա էպատճառը, որ Սպիտակ տան վարչակազմն այժմ ավելի մտահոգված է»:
Ջո Բայդենի նոր գնահատականին նախորդել էր Պուտինի սպառնալիքների մեկ այլ տարափ, որն արտահայտվել էր միշարք օկուպացված տարածքների անեքսիան պաշտոնականացնող իր ելույթում։ Ռազմական պարտություններ կրելովմարտի դաշտում և սկսելով արագորեն կորցնել նախկինում օկուպացված տարածքները՝ Պուտինը փորձեց դրանքպահել «վիրտուալ». «Ուզում եմ հիշեցնել, որ մեր երկիրը նույնպես ունի ոչնչացման տարբեր միջոցներ… Երկիրը վտանգի տակ է... Մենք անպայման կօգտագործենք մեր տրամադրության տակ եղած բոլոր միջոցները»։
Ի պատասխան Ղրիմի կամրջի պայթեցման՝ Ռուսաստանը զանգվածային հրթիռային և օդային հարվածներ հասցրեցՈւկրաինայի քաղաքացիական օբյեկտներին և բնակչությանը:
Սթիվեն Բլանկը հիշում է. «Այդ կամուրջը, որը պայթեցրել են Պուտինի ծննդյան հաջորդ օրը, պարզապես խորհրդանիշչէ։ Այն ռազմավարական նշանակություն ունի՝ որպես միակ ցամաքային ճանապարհ Ռուսաստանի և Ղրիմի միջև։Դրանով է անցել Ուկրաինայի հարավում գտնվող բանակային կազմի գրեթե ողջ մատակարարումը։ Սա ոչ միայն խորհրդանշական էր, այլեւ հետապնդում էր առանցքային նյութատեխնիկական նպատակ։ Ու թեեւ ռուսները հիմաասում են, որ երկաթգիծն ու մեկ ճանապարհը վերանորոգվել է, պարզ է, որ նորից թիրախ են դառնալու»։
ԱՄՆ-ի Գերմանական Մարշալ հիմնադրամի (GMF) փորձագետ, ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության(USAID) նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյա Ջոնաթան Կացը, ով վերահսկում էր ծրագրերը Ուկրաինայում, Վրաստանում, Մոլդովայում և Ռուսաստանում, կարծում է, որ հրթիռային հարվածները Ուկրաինայի քաղաքներին նորմարտավարություն չէ. «Այն, ինչ հիմա անում է Ռուսաստանը, անում է առաջին իսկ օրվանից, ծավալները կարող ենտարբեր լինել, բայց միջազգային մարդասիրական իրավունքի խախտումները կարծես թե չեն անհանգստացնումՊուտինին: Նա սպանում է ուկրաինացիներին, փորձում է ոչնչացնել Ուկրաինան, զանգվածային վայրագություններ էանում, և քանի որ չի կարող հաղթել մարտի դաշտում, նրա միակ մարտավարությունը հնարավորինս շատուկրաինացիներին սպանելն ու նրանց մեջ վախ սերմանելն է։ Ես գիտեմ, որ ուկրաինացիները մերժում ենփոխզիջումները և պատրաստ են շարունակել իրենց պայքարը Պուտինի և Ռուսաստանի դեմ։ Այսպիսով, նրագործողությունները հակառակ ազդեցությունն են ունենում։ Այս պատերազմը ամենադրամատիկ ազդեցությունն ունիհենց Ռուսաստանի վրա»:
Փորձագետները շեշտում են, որ պետք է լուրջ վերաբերվել նախագահ Բայդենի «վերապահումներին» ռուսականթեմայի վերաբերյալ. նա փորձառու քաղաքական գործիչ է, և իր առաջին բանակցությունները ռուսների հետ որպեսսենատոր անցկացրել է 1979 թվականին, ներառյալ սպառազինությունների վերահսկման թեմայով Կոմկուսի գլխավորքարտուղար Լեոնիդ Բրեժնևի և արտգործնախարար Անդրեյ Գրոմիկոյի հետ, երբ Պուտինը Սանկտ ՊետերբուրգումՊԱԿ-ի կրտսեր սպա էր, ընդամենը 27 տարեկան։
Սթիվեն Բլանկը հիշեցնում, որ Միացյալ Նահանգների պաշտոնյաներն արդեն հրապարակայնորեն հայտարարել են, որՎաշինգտոնը մասնավոր կերպով խոսել է Մոսկվայի հետ այն մասին, թե ինչ կլինի, եթե նա միջուկային զենքօգտագործի այս պատերազմում։ Եվ այն փաստը, որ հարկ են գտել այժմ եւս մեկ անգամ խոսել դրա մասինհրապարակայնորեն, ցույց է տալիս ամերիկացիների անհանգստության աստիճանը միջուկային զենքի կիրառմանվերաբերյալ։
Փորձագետի խոսքով՝ Կուբայի հրթիռային ճգնաժամից ի վեր առաջին անգամ առկա է միջուկային զենք օգտագործելու անմիջական սպառնալիք:
Ըստ Բլանկի՝ ռազմական պարտության ամոթը կարող է դառնալ Ռուսաստանի ղեկավարության և հասարակության մեջ անվերահսկելի գործընթացների կատալիզատոր:
Ջոնաթան Կացի մեկնաբանությամբ՝ Պուտինը շատ անելանելի վիճակում է, և պետք է լուրջ վերաբերվել նրա սպառնալիքներին։ ՆԱՏՕ-ն և Միացյալ Նահանգները պատրաստ են արձագանքել սպառնալիքին, որից ամեն կերպպետք է խուսափել։
«Այո, ԱՄՆ-ը և ՆԱՏՕ-ն, անշուշտ, իրենց տրամադրության տակ ունեն միջուկային զսպող միջոց, որը պաշտպանում էմեզ, բայց մենք ցանկանում ենք խուսափել ամենավատ սցենարից», - շարունակում է Կացը: Նկատի ունենալովՊուտինի հրամանով ռուս պատերազմական հանցագործների կատարած վայրագությունները, որոնք մենք տեսել ենքվերջին երկու օրերի ընթացքում, դաշնակից կառավարությունները, ներառյալ Միացյալ Նահանգները, պետք է ճիշտվարվեն և պատրաստվեն այն ամենին, ինչ կարող է տեղի ունենալ, նույնիսկ եթե մենք հուսանք, որ դա տեղի չիունենա», - եզրափակում է Ջոնաթան Կացը:
Ռոբերտ Լեգվոլդը ենթադրում է, որ ԱՄՆ-ը կպատասխանի ռուսական միջուկային հարձակմանը, բայց «թե կոնկրետ ինչարձագանք կլինի, պարզ չէ: Դիտարկվում են բազմաթիվ սցենարներ։ Ամենայն հավանականությամբ, Բայդենիվարչակազմը պատրաստ է առաջին հերթին պատասխանել Ռուսաստանի կողմից միջուկային զենքի կիրառմանը` հարձակվելով այն օբյեկտների վրա, որտեղից դրանք արձակվել են, և օգտագործելով սովորական ռազմավարականհարվածային զինատեսակներ»։
Ինչպե՞ս կարձագանքեն ՆԱՏՕ-ի երկրները և ԱՄՆ-ը պատերազմի էսկալացիայի նոր փուլին, քանի դեռ միջուկայինզենքը խոսքերով շարունակում է մնալ սպառնալիք: Ուկրաինային օգնությունը, որն այժմ ընթացքի մեջ է, կշարունակվի,-կարծում է Ռոբերտ Լեգվոլդը: Նա չի կարծում, որ այդ մատակարարումները կավելանան, օրինակ՝ ավելի մեծ հրթիռներտրամադրելու տեսքով, որոնք կարող են խոցել Ռուսաստանի ամբողջ տարածքը:
Սթիվեն Բլանկը կարծում է, որ Պուտինի միջուկային խոսակցությունները հիմնականում կենտրոնացած ենՌուսաստանի ներքին լսարանի վրա և դրդված են ներքաղաքական իրավիճակով։ Ռուսաստանը տանուլ է տալիս իրսկսած պատերազմը և փորձում է ինչ-որ կերպ հետ շրջել դրությունը, ինչի պատճառով էլ միջուկային մահակներ էթափահարում: Հիմնական խնդիրն այն է, որ միայն այդպես Պուտինը կարող է պահպանել իշխանությունը, ինչի համարնա ոչնչացնում է ռուսական բանակն ու ռուսական պետությունը, որն արդեն սկսում է ֆունկցիոնալության կորստինշաններ ցույց տալ։ Ըստ փորձագետի՝ Ռուսաստանում պատերազմի դեմ զգալի հասարակական դիմադրություն կա. միայն վերջին շաբաթների ընթացքում առնվազն 200 հազար մարդ փախել է արտերկիր՝ այդ կերպ «քվեարկելով» նախագահի քաղաքականության դեմ։ Տնտեսությունը կանգ է առնում, բայց Պուտինն այն մարդկանցից է, ով չի կարողհետ կանգնել կամ ընդունել պարտությունը: Եվ միակ ճանապարհը, որով նա կարող է փորձել ինչ-որ բան հետ ստանալ, ասելն է. «Եթե դուք ինձ չտաք այն, ինչ ես ուզում եմ, ապա ես կպայթեցնեմ Ուկրաինան միջուկային զենքով»:
«Շանտաժի այս փորձը կարող էր արդյունք տալ»,- շարունակում է փորձագետը։ - Պուտինն ինքը, իհարկե, կարող էմտածել, որ միջուկային զենքն իրեն հաղթող կդարձնի, բայց ես կասկածում եմ, որ ռուս զինվորականներն այդպես ենմտածում, և դատելով նրանից, ինչ մենք գիտենք դրա օգտագործման վերաբերյալ, որոշում կայացնելու համարանհրաժեշտ է առնվազն երեք մարդ. նախագահ, պաշտպանության նախարար և շտաբի պետ: Չեմ կարծում, որզինվորականները պատրաստ են դրան գնալ: Բայց ամենակարևորն այն է, որ միջուկային պայթյունը կարող է վախեցնել շատերին, բայց դա, անշուշտ, չի դադարեցնի պատերազմը Պուտինին հարմար պայմաններով»,-նշում է Սթիվեն Բլանկը: