Թուրքիայի եւ Սաուդյան Արաբիայի միջեւ հարաբերությունները, տարիներ տեւած լարվածությունից հետո, ցույց են տալիս սերտացման նշաններ: Ինչպես վերլուծաբաններն են ասում, դրա պատճառներից մեկը տնտեսական պահանջն է, մյուսը` ԱՄՆ-ի նախագահի պաշտոնում Ջո Բայդընի ընտրվելու փաստը:
Թուրքիայի եւ Սաուդյան Արաբիայի ղեկավարների միջեւ ջերմ խոսքերով լեցուն հայտարարություններին նախորդել էին երկու կողմերի արտգործնախարարների նման հայտարարությունները, երբ նրանք հանդիպում էին ունեցել Նիգերում` Իսլամական համագործակցություն կազմակերպության շրջանակներում անցկացված միջոցառման ժամանակ:
‘’Թուրքիայի ու Սաուդյան Արաբիայի միջեւ ամուր գործընկերությունը շահավետ կլինի ոչ միայն մեր երկու երկրների, այլ նաեւ ամբողջ տարածաշրջանի համար’’, հայտարարել էր Թուրքիայի արտգործնախարար Մեւլութ Չավուշօղլուն:
Հիշենք, որ Էրդողանն ու Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգ Մոհամեդ Բին Սալմանը մինչ այդ հաճախ էին հանդես գալիս միմյանց մեղադրող հայտարարություններով, ինչը փորձագետները համարում էին տարածաշրջանային առաջնորդի դերը ստանձնելու պայքարի արդյունք:
Ինչպես թուրք փորձագետ Հուսեին Բաղչին է ասում, Մոհամեդ Բին Սալմանը փորձում է դառնալ արաբական աշխարհի առաջնորդը: Նրա խոսքերով, Սաուդյան Արաբիան ԱՄՆ-ի մոտ դաշնակիցն է, եւ Դոնալդ Թրամփը այս երկրին տվել է առանց որեւէ նախապայմանի, ազատ գործելու արտոնագիր: ‘’Թուրքիան եւս փորձել է դառնալ արաբական եւ իսլամական աշխարհի առաջնորդը, մի բան, ինչն արժանացել է Սաուդյան Արաբիայի ընդդիմությանը’’, ասում է Բաղչին:
Հիմա շատերն են ասում, որ երկու այս երկրների միջեւ երկկողմ մրցակցությունն է դարձել Մերձավոր Արեւելքում եւ Հյուսիսային Աֆրիկայում հակամարտությունների սրման պատճառ:
Քաթարում Թուրքիայի նախկին դեսպան Միթհաթ Ռենդեն կարծում է, որ Թուրքիա-Սաուդյան Արաբիա հաշտության շարժիչ ուժը Ջո Բայդընի ժամանումն է: ‘’Սաուդյան Արաբիան պետք է պատրաստ լինի Բայդընի վարչակազմի կողմից այլ մոտեցման’’, ասում է նա եւ ավելացնում, որ թուրքերն ու սաուդցիներն այժմ ըմբռնում են, որ միմյանց միջեւ ճգնաժամը չի բխում եւ ոչ մի կողմի շահերից:
Այդ հարաբերությունների սերտացման մյուս պատճառը տնտեսական գործոնն է: ‘’Թուրքիան այս պահին ապրում է տնտեսական սարսափաելի պայմանների մեջ, իսկ Սաուդյան Արաբիան միշտ է եղել Թուրքիայի շնչառական օրգանը’’, ասում է Բաղչին: Ասենք, որ Ռիյադը թուրքական ապրանքների վրա ոչ պաշտոնական եղանակով սահմանել է բեռնարգելք, ինչի արդյունքում դեպի այս երկիր թուրքական ապրանքների արտահանումները կրճատվել են 16 տոկոսով, ինչը կազմում է 2.23 միլիարդ դոլար:
Անկարան այժմ սկսում է մեղմել սաուդցի լրագրող Ջամալ Քաշոգիի սպանության հարցով Սաուդյան Արաբիայի դեմ իր նախկին հռետորաբանությունը: Հիշենք, թե 2018 թվականին ինչ խոսքերով էր Էրդողանը հանդես գալիս ընդդեմ Սաուդյան Արաբիայի վարչակարգի: Սակայն այսօր ընթացող դատավարության մասին Թուրքիայում գրեթե ոչինչ չեն ասում, որպեսզի ուշադրությունն աստիճանաբար շեղվի այդ հարցի վրայից:
Ինչ վերաբերում է Մահմեդական եղբայրություն կազմակերպության նկատմամբ Անկարայի աջակցությանը, պետք է ասել, որ Թուրքիա-Սաուդյան Արաբիա կապերը նորացնելու ճանապարհին այն դեռեւս մնում է մի մեծ խոչընդոտ:
Թուրքիան աջակցում էր Արաբական գարուն շարժմանն այն դեպքում, երբ Սաուդյան Արաբիան դեմ էր այդ շարժմանը: Այդ տարիներին Եգիպտոսի ու Պարսից ծոցի այլ թագավորությունների հետ միասին Սաուդյան Արաբիան այդ շարժումը համարում էր իր դեմ սպառնալիք: Այսօր էլ Ռիյադը Մահմեդական եղբայրություն կազմակերպությունը համարում է ահաբեկչական միավորում, ինչը Անկարան լիովին մերժում է:
Ինչպես Օքսֆորդի համալսարանի դասախոսներից Էմրե Չալիշխանն է ասում, ինքը չի կարծում, որ Էրդողանը մոտ ապագայում պատրաստ է այդ կազմակերպության հետ խզել կապերը, քանի որ այդ աջակցությունը ուղղակի կապ ունի Լիբիայում, Սիրիայում եւ Քաթարում Թուրքիայի վարած քաղաքականության հետ:
Պատմությունն ու իրատեսությունը կողմերի հաշտեցման գործում կարող են դառնալ վճռական գործոններ, ասում են վերլուծաբանները:
Չպետք է մոռանալ, որ երկու այս երկրները շատ լավ հարաբերություններ են ունեցել մինչեւ Արաբական գարունը: Այժմ, ասում են թուրք վերլուածաբանները, նրանք պետք է մտածեն միմյանց միջեւ տարաձայնությունները լիովին հարթելու մասին:
Իսկ թե սրանից ինչ եզրակացություն կարող են անել, կամ ինչ կարող են սպասել լայն տարածաշրջանի քաղաքական փորձագետներն ու առաջնորդները, պետք է ասեն իրենք` այդ երկրների փորձագետներն ու նրանց պետք է լսեն այդ առաջնորդները:
Մի բան, ինչը չափազանց կարեւոր է հատկապես հակամարտությունների մեջ գտնվող երկրների համար: